‘Jij bent dokter? Dan red je dus mensenlevens.’ Het is iets wat ik wel vaker hoor. Maar in de praktijk valt dat behoorlijk tegen. In de ouderengeneeskunde gaat het – als we het hebben over de dood – eerder om uitstellen dan om voorkomen. En dat is ook niet zo gek als het merendeel van je patiënten een gevorderde leeftijd heeft en een serie aandoeningen waar je u tegen zegt. Soms kun je er niets meer aan doen. En soms wil de patiënt niet meer.
En ja, ik heb tijdens mijn werk al veel overlijdens meegemaakt. Maar is dat erg?
Vlindertje
Een van de patiënten die me altijd bij zal blijven, is een man met gemetastaseerde kanker. Hij weet dat er niets meer aan te doen is. In de weken voor zijn overlijden maak ik samen met zijn familie en de verzorging een plan. Welke symptomen kan hij verwachten? Hoe doen we het met de pijnstilling? Wat doen we aan comfortabel liggen, preventie van doorliggen, mondverzorging en medicatie bij angst? Gelukkig reageert de patiënt goed op de medicatie en zijn de klachten onder controle. Ik heb een korte lijn met de verzorging en loop elke dag binnen om te kijken of hij comfortabel is. Uiteindelijk raakt hij steeds meer comateus. Zijn familie zit aan het bed en begroet me tot mijn verbazing met een brede glimlach.
‘Kijk, een vlindertje’, zegt een dochter en ze wijst naar een klein donker vlindertje op het plafond. ‘Mijn moeder zei altijd: “Als ik dood ben, kom ik je opzoeken als een vlinder. Dat moet haar wel zijn.”’ Elke keer als de patiënt even bij kennis is, zoekt hij het vlindertje. Soms wijst hij ernaar. Voor iedereen is het duidelijk: zij is vandaag bij hem.
Ik ben nog steeds onder de indruk van de sfeer die in de kamer hing. De verzorging en ik waren aanwezig voor de medische zorg bij elk teken van discomfort. De aanwezigheid van het vlindertje gaf iedereen troost en berusting. Zelfs een buitenstaander als ik kon niet anders dan erin geloven. Een dag later overleed de patiënt rustig in het bijzijn van zijn familie, het vlindertje stil op de vensterbank.
Waardevol
Samen met een patiënt en familie het laatste stukje van het leven meemaken en hen daarbij begeleiden, is naar mijn mening een van de meest waardevolle aspecten van het dokter zijn. Goed, het is ook zwaar en het gaat zeker niet altijd gemakkelijk. Soms ben je er als arts zelf ook nog niet klaar voor om een patiënt te laten gaan. En soms heb je er achteraf nog last van: had ik het misschien nog beter kunnen doen? Maar wat mij altijd helpt, is dat je als specialist ouderengeneeskunde ontzettend veel kunt betekenen tijdens het stervensproces. En dat is voor mij net zo waardevol als een leven redden.
Deze blog werd geschreven door Karin Pouw, zij is aios ouderengeneeskunde.