Aandacht in de media
De laatste jaren heb ik het idee dat er steeds meer aandacht is voor seksualiteit bij ouderen, althans in de politiek en in de media. In april 2016 is er op de NOS te lezen dat minister Van Rijn in een motie aan de Tweede Kamer oproept om seks en intimiteit bespreekbaar te maken in het verpleeghuis en dat het taboe eraf moet. In 2017 presenteert Sophie Hilbrand op BNNVARA het tv-programma ‘Hotel Sophie’, waarbij ze ouderen ontvangt in haar hotel om te praten over seksualiteit anno nu. En in 2018, heel toepasselijk op 14 februari ‘Valentijnsdag’, staat er een artikel in de Trouw ‘Ouderen missen romantiek en seks, dat leidt tot fikse klachten’. Dit artikel is gebaseerd op onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Het is de eerste keer dat er gevraagd is naar de seksuele behoefte van ouderen in verpleeg- en verzorgingshuizen.
Aandacht in het verpleeghuis
Maar… in het verpleeghuis waar ik werkte als arts in opleiding tot specialist ouderengeneeskunde, merkte ik, dat er helemaal niet veel aandacht was voor seksualiteit bij ouderen. Hoewel ik wel degelijk zag dat de behoefte er was. Zo was er de bewoner op de gerontopsychiatrische afdeling die iedere drie weken bezoek kreeg van een prostituee. Of de vrouw op de somatische afdeling met een halfzijdige parese en een forse afasie, die zich soms met haar partner terugtrok op haar kamer. Als het bordje ‘Niet storen a.u.b.’ door hen werd opgehangen wist het personeel van de afdeling genoeg. En dan nog de dementerende vrouw, van wie de man na 65 jaar huwelijk overleed, waarna zij binnen een week werd opgenomen in het verpleeghuis. Wanneer ik haar ontmoette, had mevrouw behoefte aan een knuffel. Mijns inziens heel begrijpelijk, maar wie geeft die?
De vraag stellen
In het kader van de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde, heb ik onderzocht of de specialist ouderengeneeskunde (in opleiding) tegenwoordig vraagt naar de behoefte aan seksualiteit van zijn/haar patiënt(e). Deze resultaten heb ik vergeleken met een gelijkend onderzoek van M. Verkuijlen uit 1996: ‘Vragen die worden overgeslagen’. Hierin stelt zij dat bijna geen enkele arts naar de behoefte aan seksualiteit van bewoners in het verpleeghuis vraagt en ze roept op seksualiteit in het verpleeghuis uit de taboesfeer te halen door onder andere seksualiteit bespreekbaar te maken met de patiënt.
Nog steeds een onderbelicht onderwerp
De resultaten van mijn onderzoek laten zien dat de seksuele behoefte van ouderen nog altijd niet frequent wordt uitgevraagd door specialisten ouderengeneeskunde (in opleiding). In 1996 deed 2% van de ondervraagden dit en nu 11%. De houding ten aanzien van seksualiteit bij ouderen is heel positief, maar veel artsen vinden het niet hun verantwoordelijkheid de behoefte aan seksualiteit van de patiënt(e) uit te vragen. Het is onwaarschijnlijk dat dit onderwerp ter sprake wordt gebracht door de patiënt(e) zelf, de naasten of het verzorgend/verplegend personeel, waardoor seksualiteit bij ouderen nog altijd een onderbelicht onderwerp is.
Beleid en verantwoordelijkheid
Ik wil alle verpleeghuizen dringend verzoeken om een duidelijk beleid te maken omtrent seksualiteit bij ouderen, onder andere door af te spreken wie er verantwoordelijk is voor het uitvragen van de seksuele behoeftes van de patiënt(e).
Mijn inziens behoort de inventarisatie tot het takenpakket van de specialist ouderengeneeskunde. Immers wie van onze kwetsbare oudere patiëntenpopulatie heeft geen ‘recht’ op problemen op het gebied van intimiteit en seksualiteit, alleen al gezien de polyfarmacie en multiple comorbiditeiten bij deze doelgroep.
Deze blog is geschreven door Céline Nabers, aios ouderengeneeskunde.