Ergens in januari keek ik met verbazing naar de ophef over het coronavirus. Het aantal besmette mensen met corona wat toen in China leek te sterven was op het eerste gezicht niet zo hoog. Het leek geen SARS of Ebola gelukkig, maar eerder vergelijkbaar met een griepgolf, welke we ieder jaar wel meemaken. De ernstige griepgolf van 2017-2018 zit nog goed in mijn geheugen. Het RIVM berekende toen dat er in die periode bijna 10.000 mensen, vooral ouderen, extra overleden waren. Voor velen was het toen “gewoon een wat ergere griepgolf” en het leven ging buiten en binnen het verpleeghuis gewoon door. Maar het was toen wel degelijk heel erg. De verpleeghuizen en ziekenhuizen lagen vol met zeer zieke mensen en het was een hectische periode met veel verdriet. Zo’n periode wil je niet weer meemaken.
De aandacht voor het coronavirus was dus op zich wel begrijpelijk, maar mijn verbazing betrof vooral de uitgebreide media aandacht en maatregelen. Het coronavirus leek een hype te worden. Pas in 2e instantie met de Italiaanse TV beelden op het netvlies begon ik me te realiseren dat dit geen griepje en geen hype was. Ten eerste is het coronavirus vele malen besmettelijker dan het griepvirus. Veel meer mensen worden tegelijkertijd besmet en (ernstig) ziek. Onze maatschappij en de zorg kan dit gewoon niet aan. Bijna geen mens wil zijn zieke dierbare op straat zien sterven, omdat er geen plaats is in het ziekenhuis. Ten tweede, lijkt het aantal overlijdens in verpleeghuizen als gevolg van corona toch hoger dan gedacht. Ten derde, weten we nog niet alles van dit virus. Kan het virus veranderen en nog agressiever worden ? Lukt het (tijdig) een goed vaccin te ontwikkelen ? Gaan we nu ook een jaarlijkse coronagolf krijgen ? Ten vierde, de gevolgen voor onze maatschappij en economie zijn vele malen groter. Mijn verbazing is dus omgeslagen in ernstige bezorgdheid. Het is een groot probleem. Ik weet de oplossingen niet voor de vele duivelse dilemma’s. Ik weet het niet, omdat ik twee tegengestelde, misschien wel extreme scenario’s voor de verpleeghuiszorg voor me zie.
In scenario 1 beschermen we iedereen en onze bewoners. Dat betekent maatregelen die grote economische en sociale offers vragen. Die kosten moeten ooit weer betaald worden. Mijn angst is dat de (verpleeghuis)zorg via extra besparingen in de toekomst de prijs gaat betalen. Van helden in de zorg nu, worden we dan weer een vervelende kostenpost voor de maatschappij. Hoeveel levens, onvrede en leed gaat zo’n afgeslankte (verpleeghuis)zorg in de toekomst kosten ? Misschien zelfs zodanig, dat we ons later afvragen of het ons allemaal waard was.
In scenario 2 heffen we de maatregelen op en accepteren dan nu maar overlijdens, onvrede en leed. Dit alles in de hoop dat de economie en maatschappij blijven draaien. Na de coronacrisis kunnen we dan weer ‘normaal’ doorgaan met de zorg voor onze bewoners. Maar hoe goed blijft onze maatschappij en economie draaien in een zo om zich heen grijpende epidemie ? Hoe erg moet het worden voordat we allemaal toch weer roepen om scenario 1 ?
Een ander dilemma is de worsteling met de zorg en welzijnsaspecten in het verpleeghuis, welke nu nog meer op scherp gezet worden. In hoeverre moeten zorg aspecten (zoals bijvoorbeeld beschermende maatregelen en geen bezoek) voorrang hebben op het welzijn van de bewoners (gewoon familie ontvangen). Het probleem is hier ook niet zwart-wit. Een deel van de bewoners mist het bezoek van familie en/ of mantelzorgers heel erg. Anderzijds zijn er bewoners, die hun familie al lang niet meer herkennen of al heel lang geen bezoek meer krijgen, terwijl weer anderen soms juist onrustig worden van familiebezoek. Sommige bewoners worden angstig of onrustig van de maatregelen, terwijl weer andere bewoners niks lijken te merken. Sommige bewoners begrijpen de maatregelen, anderen totaal niet. Hoe ga je overigens dementerenden 1,5 meter afstand laten houden ? Ik begrijp ook de stress bij veel mantelzorgers, die niet bij hun geliefden kunnen zijn om zo net even dat extra’s voor hen te kunnen betekenen. Omgekeerd spreek ik familieleden die bang zijn om hun geliefden te besmetten in deze tijd en dus liever niet op bezoek komen. Ook hier lijkt er niet een gemakkelijke en gemeenschappelijke goede oplossing. Bij het opheffen van de huidige maatregelen wordt dit waarschijnlijk een grote worsteling voor alle partijen om individueel maatwerk te leveren.
Paul de Vos , mijn collega, voelde de dilemma’s waar Rutte mee worstelde bij de persconferentie goed aan en noemde het “de zucht van Rutte”. Een mooie uitspraak. Het is ook de zucht van Nederland: 17 miljoen mensen, 17 miljoen zuchten en wensen. En ik dan? Ik worstel en zucht ook op mijn eigen kleine stukje Nederland, van verbazing naar het besef dat we een groot probleem hebben. Ik voel wel hun leed en worsteling, maar hoef gelukkig niet te beslissen over de zorgen van al die mensen in Nederland. Anderzijds voel ik me als arts en mens verplicht om mijn medemens te beschermen. Ik sta dus achter de beschermende maatregelen die we nu nemen, hoe verschrikkelijk die ook over komen. Ik begrijp de angst, frustratie en het verdriet van mensen, maar denk echt dat het alternatief (tenminste nu) nog erger is. Hou vol !
Deze blog is geschreven door Martijn Torreman, specialist ouderengeneeskunde bij Surplus