De afgelopen maanden heeft heel Nederland, maar ook de rest van de wereld te maken gehad met het corona virus. Vandaag is er een mijlpaal gehaald. Het RIVM heeft namelijk naar buiten gebracht dat er voor het eerst sinds maanden, 0 overledenen zijn gemeld ten gevolge van het corona virus. Naast mijn eerste reactie van blijdschap, beginnen mijn hersenen toch ook weer allerlei vragen op te stellen. Is het virus aan het uitdoven? Komt er dan toch echt een eind aan de corona-periode? Moeten we ons klaarmaken op een tweede golf of piek in de eerste golf? Een van de grote vragen die mij de afgelopen maanden ook steeds heeft bezig gehouden is: “Wat betekent dit nu?”
Ik weet nog heel goed toen onze premier nationaal een speech gaf over het corona-virus en wat voor impact dat op onze samenleving zou hebben. Hij verwees daarin naar de maatregelen die getroffen gingen worden en dat alle keuzes door de Nederlandse overheid gebaseerd werden op de deskundigen van het RIVM. Het Nederlandse volk werd voorbereid op een moeilijke periode met veel zieke Nederlanders. Als arts in opleiding tot specialist ouderengeneeskunde vond ik het ook erg mooi dat er aandacht besteed werd aan de kwetsbare ouderen in onze populatie. Echter, na de speech kwamen er logischerwijs wederom veel vragen naar voren. Vragen waar nog geen antwoord op gegeven kon worden, maar waar verwezen werd naar de deskundigen van het RIVM.
Ik was toen en nog steeds erg nieuwsgierig naar de feiten en de onderzoeken waar de deskundigen hun adviezen op baseren. Mijn werkdag begint dan ook met het bekijken van de laatste updates over het corona virus. Wat mij opviel is hoe weinig er in het begin bekend was over dit virus en in wat voor sneltreinvaart de informatie iedere dag toe nam, maar ook veranderde. De onzekerheden en de horrorbeelden uit het buitenland maakten deze periode extra lastig, omdat je de patiënten en hun familieleden moeilijk kon inlichten en geruststellen. Als je zelf als arts al niet goed ingelicht bent, hoe kan je dan je patiënten en naasten informeren en geruststellen? Het beleid wat je vandaag kiest, kan de volgende dag compleet anders zijn door nieuwe informatie. Het is ook niet gek dat onze patiënten en hun familieleden onrustig worden door de verschillende keuzes in beleid en soms tegenstrijdige informatievoorziening.
Met de getroffen maatregelen, kwamen er ook veel ethische dilemma’s op je pad, waarin je gedwongen werd om het individueel belang te wegen ten opzichte van het collectief belang. Een afweging wat altijd zal leiden tot nadeel voor of het individu of het collectief. Je kan het bijna niet goed doen. Je hebt als arts een eed gezworen om je patiënten geen schade toe te brengen. Binnen de ouderengeneeskunde staat kwaliteit van leven op de voorgrond en niet levensverwachting. Door het collectief belang voorop te stellen, zal het kwaliteit van leven van het individu verslechteren. Echter, er zijn ook kwetsbare ouderen die nu niet willen overlijden aan het corona virus. Dit leidt tot een enorm intern conflict voor een arts ouderengeneeskunde, omdat je keuze altijd zal leiden tot schade voor de een of de ander.
Werken met onzekerheden is niet nieuw in het verpleeghuis. Bijna al het wetenschappelijk onderzoek wordt niet gedaan bij kwetsbare ouderen omdat zij daar te fragiel voor zijn. Het continu wikken en wegen van de mogelijke voordelen en risico’s is daarom een kernkwaliteit van het vak ouderengeneeskunde. “Shared decision making” (SDM) is een werkwijze wat veelvuldig wordt toegepast. SDM betekent het meenemen van de patiënten en familie in de besluitvorming om samen tot een beleid te komen dat het beste past bij de patiënt. Wat mij is opgevallen, is dat er begrip ontstaat als we de patiënten en familieleden ook nu meenemen in de onzekerheden en de dilemma’s met betrekking tot de maatregelen. Door de zorgen en onzekerheden te erkennen en de patiënten en familieleden te betrekken bij afwegingen kom je naast elkaar te staan en creëer je saamhorigheid. Ondanks alle onzekerheden geeft mij dit het vertrouwen dat we samen deze periode kunnen doorstaan.
Het klinkt misschien cliché, maar zoals de overheid zegt: alleen samen krijgen we Corona onder controle.
Deze blog is geschreven door: aios ouderengeneeskunde, Shahnam Sharif (Aios perspectief) op 22 juni 2020.